Klasik Cihazlarla Yelkenli Yat Yarışı Stratejileri
Bazı gezi teknelerinde, rüzgar yönünü, rotayı gösteren chartplotter, elektronik pusula, GPS, vb. elektronik cihazlar bulunmayabilir. Bu durumda yapılabilecekler konusunda bazı önerilerim olacak. Bu önerilerimi yarışlarda kullanabileceğiniz gibi, günlük yelken seyirlerinizde de kullanabilirsiniz.
Yelkenli yat yarışında başarılı olmak için rüzgar yönünü, şamandıra yerlerini gösteren, yarış start anında yardımcı olan seyir bilgisayarları, gösterge panelleri, çok işinize yaramakla birlikte, cihazınız arızalıysa veya hiç yoksa, pusula ve rüzgar gülünü kullanarak, rüzgar yönündeki değişimleri anında izleyebilir, rüzgar değişimlerine, avantajlarına göre, doğru rotanızı ve yarış stratejinizi belirleyebilirsiniz. Bildiğiniz gibi manyetik pusula, teknenizde bulundurmak zorunda olduğunuz bir cihazdır.
Çoğunlukla yelkenli tekneler, rüzgara karşı olan orsa seyirlerinde, en fazla 450 açı ile rüzgara karşı sancak veya iskele kontra olarak ilerleyebilirler. Bazı ağır, salması kısa veya olmayan gulet tarzı yelkenli tekneler veya katamaranlar, 450’den daha büyük açı ile rüzgara karşı ilerleyebilirken, bazı modern teknelerde bu açı çok daha küçülmüş durumdadır. Teknenizin özelliğine, rüzgara karşı orsa seyir kabiliyetine göre bu bilgileri, önerileri revize edebilirsiniz.
Hareketli salmalı küçük yelkenli teknelerin (finn, 470, 420, laser, pirat, 49er, optimist, vb.) yarışında zaten chartplotter bulunmadığı için, yarışçılar, rotalarını belirlemek ve doğru kontrada seyir yapabilmek için, pusula ve rüzgar gülünü kullanırlar. Rüzgar sörfü, IQ Foil, kiteboard gibi sınıfların yarışlarında pusula ve rüzgar gülü zaten kullanılmaz. Pusula ve rüzgar gülü kullanamayan veya kullanmayan yarışçılar da sadece dalgaların yönüne ve teknelerinin şamandıraya göre ilerleme yönündeki değişikliklere veya rakiplerinin durumuna göre kontra değiştirirler. Bazı yarışçılar da teknelerinde pusula ve rüzgar gülü olmasına rağmen, alışkanlıkları gereği, çevredeki teknelerin konumlarına ve kendi teknelerinin seyir sırasındaki orsa şamandırasına göre olan açısına bakarak, hiç bir aletten, cihazdan faydalanmadan, göz kararı olarak, tecrübelerine dayanarak, sancak veya iskele kontra gitmeye karar verirler. Çoğunlukla bu tür yarışçılar, verimli ve optimum performanslı bir yarış geçiremeyip, başarılı olamazlar.
Yarıştan 1 saat kadar önce yelkenleriniz kapalı iken, motorla yarış parkuruna gelerek, komite botu ile start hattının iskele şamandırasının arasındaki hayali start hattı çizgisinin hangi yönde, kaç derecede olduğunu pusulanızla belirleyin. Daha sonra, start hattının tam ortasına gelerek, rüzgara karşı start yapılacaksa, teknenizin başını orsa şamandırasına çevirip, teknenizi rüzgara karşı düşük devirde sabitledikten sonra, orsa ve pupa şamandıralarının hangi yönde, kaç derecede olduğunu ve gerçek rüzgarın hangi yönden estiğini, avantajlı kontra olup olmadığını pusulanıza ve rüzgar gülünüze bakarak belirleyin. Tekneniz hareketsiz duruyorken rüzgar gülünüzün gösterdiği rüzgar yönü, gerçek rüzgarın yönüdür. Rüzgar yönünü tespit edebilecek bir rüzgar gülünüz yoksa, yarıştan önce almanızı ve direğinizin tepesine monte etmenizi öneririm. Rüzgar tam orsa şamandırasının olduğu açıdan gelmeli ve start hattının orta noktası ile orsa şamandırası arasındaki açı, tam 900 olmalıdır. Yarış parkurları farklılık gösterebilir. Yarış ilanından parkur önceden öğrenilerek, inceleme buna göre yapılmalıdır. Eğer start hattının iskele tarafındaki pupa şamandırasının veya orsa şamadırasının yanlış yerde olduğunu gördüyseniz, bu avantajı kullanmalı, buna göre start stratejisi oluşturmalısınız. Örneğin rüzgar, orsa şamandırasının sancak tarafından geliyorsa, sancak kontra çıkmanız, iskele tarafından geliyorsa, iskele kontra çıkmanız size avantaj kazandıracaktır. Rüzgar tam şamandıra arkasından geliyorsa, tekne yoğunluğunun olmadığı bir yerden çıkmanız avantaj kazandıracaktır. Eğer iskele tarafındaki start hattı şamandırası daha yukarıda ise, bu şamandıraya yakın olarak, daha yukarıdan, sancak veya iskele kontra olarak çıkmanız, sizi öne geçirecektir. Komite botu daha yukarıda ise bu defa komite botunun yanından çıkmanız size avantaj getirecektir.
Strateji oluştururken, rüzgarın yönü ve şamandıraların yerleri çok önemli olmakla birlikte, teknenizin yelkenlerinizin büyüklüğü, rakiplerinizin yelkenlerinin büyüklüğü, teknenizin hızı, akıntı şiddeti, rüzgarın şiddeti, tekne sayısının çokluğu, rakip teknelerin bulundukları pozisyonlar da etkin rol oynayacaktır. Örneğin hafif havalarda mümkün olduğunca temiz rüzgarlı alandan çıkış yapmaya çalışmalısınız. Büyük yelkenli teknelerin pis rüzgarı hafif havalarda çok daha fazla zarar verecektir.
Yarış için elektronik yarış ekranınızın olmaması durumunda, yelken yarışları için özel olarak sesli uyarı veren özel bir kronometreli saat almanızı öneririm. Örneğin bu tür saatler, son 10 dakika veya 5 dakika içerisinde geri sayımı yaparak, her dakika için, son 1 dakikada ise her 10 sn için ve son 10 sn, her saniyede bir sesli uyarı verip, tam çıkış anında sürekli uyarı verir. Yarış talimatnamesinden ikaz sürelerini ve yarış sınıfınıza ait bayrağı öğrenmenizi, yarış sırasında kontrol etmenizi ve yarıştan 1 saat öncesinden başlayarak telsiz anonslarını dinlemenizi öneririm.
Elektronik yarış ekranınız olmadığında, start hattından tam zamanında çıkmanız tamamen yarış öncesinde yapacağınız deneme çıkış çalışmasına göre olacaktır. Örneğin henüz tekneler start hattına yoğun olarak gelmemişken, çıkış yapmayı düşündüğünüz yerden, tam çıkış hattına doğru zaman tutarak, kaç sn içinde gelebileceğinizin denemesi yapılmalı, hızlanmanızı, bulunduğunuz konumdan, çıkış yapacağınız noktaya varış sürenizi, buna göre hesaplamalısınız. Tam çıkış yaparken, teknenizin pruvasında birisi görevlendirilmeli ve bu kişi, hem start hattından erken çıkmayı, hem de rakip teknelerle olan çatışmayı engellemek için dümenciye yardımcı olmalıdır.
Rüzgarın yarış sırasında değişip değişmediğini, doğru kontrada olup olmadığınızı, sürekli hedef orsa şamandırasına göre ilerlediğiniz yönü bilmeli, buna göre manevra yapmalısınız. Örneğin orsa şamandırası pusulanızda gördüğünüz, 550 E yönünde olsun. Rotanız bu pusula yönü olacaktır. Pupa seyirde de bu yönün 1800 zıttı olan değer(örneğimizde 2350), pupa şamandırası rotanız olacaktır. Bu bilgiyi aklınızın bir köşesine yazın. Bu durumda orsa şamandırasına teorik olarak en fazla 450 açı ile ilerleyebileceğiniz varsayımı ile iskele kontra olarak rüzgara doğru ilerlediğinizde, 550+450 =1000 hesabı ile ortalama rotanız 1000 Kuzey Doğu veya sancak kontra ilerlerken, 550 -450 = 100 hesabı ile ortalama rotanız 100 Kuzey Doğu olmalıdır. (Tekneniz rüzgara karşı daha dar açı ile seyir yapabilecek kabiliyetteyse, hesabınızı buna göre revize edebilirsiniz) İsterseniz bu bilgileri bir kağıda yazıp, pusulanızın önüne de yapıştırabilirsiniz. Örneğin orsa seyirde, iskele kontra olarak ilerlerken, yelkenlerinizdeki tüycükler denize paralel ise ve pusuladan 1000 sınırını geçtiğinizi, örneğin 1100. açısını görüyorsanız, tramola atarak, sancak kontraya geçmelisiniz. Sancak kontra ilerlerken teknenizin hedefinize daha çok yaklaştığını, 200 açısına geldiğini göreceksiniz. Örneğin teknenizin başının iskele yönüne doğru açıldığını ve 100 sınırını aşarak, 00 açısına geldiğini gördüğünüzde ise, yine tramola atarak, bu defa iskele kontraya geçtiğinizde, rotanızın 900’ye geldiğini göreceksiniz.
Yelken yarışlarında orsa seyirde rüzgara doğru ilerlerken tekneyi pusulaya bakarak, doğru rotada teknenizi tutarken, bu sırada rüzgar gülü ve cenova yelkenlerdeki tüycükler de izlenerek, yelken trimlerinin yapılması gerekir. Tekneniz ilerlerken direğinizin tepesindeki rüzgar gülünün yönü, zahiri rüzgarın, yani teknenize gelen gerçek rüzgar yönü ile teknenizin baş kısmından gelen rüzgarın yönünün yaklaşık olarak ortasındaki açıdır. Yelkenlerinizden en yüksek verimle faydalanmanız için, yelkenlerinizin teknenizin omurgasına göre olan açısını, zahiri rüzgar yönündeki açı ile aynı açıda olacak şekilde ayarlamalısınız. Ana yelken ve cenova yelken arasındaki açıklık, fazla açık veya kapalı olmamalıdır. Yelken tor/bombe formları da benzer olmalıdır.
Cenova ve ana yelkendeki tüycükler, yelken tor ayarının yanlış olması veya teknenin rüzgara göre açısının doğru olmaması nedeniyle pırpırlanır. Teknenin yönü teknenin kabiliyetine göre min. orsa açısından, örneğin 450’den daha dar açı ile rüzgara doğru ilerlemeye çalıştığında veya yelken fazla torlu olduğunda, cenova yelkenin üzerinde bulunan tüycüklerden rüzgar üstünde olanı veya yelkenin kendisi pırpırlamaya başlar. Bu durumda, yelkenin toru varsa, iskota çekilerek veya araba geri alınarak, yelken hafifçe gerilmelidir; yine pırpırlamaya devam ediyorsa, teknenin başı rüzgar altına doğru açılmalıdır. Eğer cenova yelkenin rüzgar altındaki tüycükleri pırpırlamaya başlarsa, iskota biraz boşlanarak veya cenova arabası öne getirilerek, tor arttırılmalıdır, pırpırlamaya devam ediyorsa, teknenin başı rüzgar üstüne doğru çevrilmelidir. Zaman geçirmeden anında önlem alınarak ya yelken torunun ayarı düzeltilmeli, yeterli olmuyorsa teknenin başı açılmalı veya rüzgara doğru dönülmelidir. Bu durumda teknenin hedef şamandıraya göre yönü değişeceği için, gerekirse tramola atılarak, teknenin rüzgarı alış yönü değiştirilmelidir. Yarış sırasındaki bu ufak farklılıklar, hatalar sonucu etkileyebilir. Genellikle büyük yarış teknelerinde herkes ayrı işten sorumlu olduğu için, sadece cenova veya sadece ana yelken trimi ile ilgili sorumlu kişiler vardır. Eğer tüycüklerin pırpırlanması, dümencinin rüzgar üstüne veya rüzgar altına doğru seyri nedeniyle ise, dümenci uyarılıp, teknenin yönünün rüzgar altına doğru veya rüzgar üstüne doğru değiştirilmesi gerekir. Yarış sırasında ekipten birisinin, tercihan dümencinin gözü sürekli pusulada olmalı ve teknenin orsa şamandırasına olan açısındaki yön değişikliğine göre, gecikme olmaksızın manevra yapılmalıdır.
Pupa seyirlerde yarışçılar genellikle hedef pupa şamandırasına doğru ilerlerken, rüzgarı tam arkalarından, 1800 olarak alırlar. Rüzgarı teknenin tam arkasından aldığınızda, zahiri rüzgarın emiş gücü olmayacağı, teknenin baş tarafından gelen rüzgar negatif etki yapacağı için, hızınız yavaşlayacaktır. Pupa şamandırasına doğru yapacağınız seyirde, teknenizin başını pupa şamandırası yönünden uzaklaştırarak, rüzgarın geliş açısını geniş apaza çevirip, güzergahı uzatıp, daha hızlı seyir yaparak, rakiplerinize karşı avantaj kazanabilirsiniz. Örneğin 10 knot hızla esen bir rüzgarda pupa seyirde 5 knot hız yapıyorsanız, sizin yelkenlerinize, teknenize gelen zahiri rüzgarınız 5 knot iken, teknenizin açısını 135-1450’ye yöneltmeniz halinde, teknenizin zahiri rüzgarının açısı, teknenizin merkez omurga hattına göre 670-720 olacaktır. Bu açı rüzgar gülüne bakılarak anlaşılır. Buna göre asimetrik balon, cenova ve ana yelkenlerinizin rüzgarın itme kuvvetine ilave olarak emme kuvvetinden de faydalanması için omurga hattına göre açısı 670-720 olarak ayarlanmalıdır. Bu durumda, yelkeninizde rüzgarın itme kuvvetine ilave olarak rüzgarın emiş gücü de oluşacaktır. Bu durumda, tam pupa seyirdeki hızınızdan 1-2 knot daha da hızlanabilirsiniz. Bu planlamayı, pupa şamandırasına en kısa sürede ulaşabilmek için pusulanın hangi derecesinde ne kadar mesafede seyir yapacağınızı önceden belirlemenizi ve rüzgara göre doğru açıda seyir yapmanızı öneririm. Rüzgarı arkanızdan aldığınız pupa ve geniş apaz seyirde rüzgarın hızına göre teknenizin rüzgara olan açısını doğru ayarlamanız, sizi rakiplerinize göre öne geçirecektir. Bunun için eğer teknenizde rüzgar hız göstergeniz yoksa, portatif el tipi anemometre(rüzgar ölçer) kullanabilirsiniz. Gerçek rüzgar hızı 12 knota kadar ise, rüzgarı teknenize 1350-1450 açı ile almalısınız. Eğer rüzgar hızı 12-20 knot arasında ise, rüzgarı teknenize 1500-1600’den almalısınız. Eğer rüzgarın hızı 20 knot üzerindeyse de, rüzgarı yine 1500-1600 açı ile almalısınız. Balon yelkeni idare edemeyecek şiddetteki bir rüzgarda balon yelken indirilmelidir. Sert ve orta sert havalar için rüzgar şiddetine uygun kalınlıkta çok büyük asimetrik balon kullanmanızı, rotanızı tutturmanız için 1800 den daha dar açı ile geniş apaz seyir yaptıktan sonra, bir kavançe atarak, rotanıza geri dönmenizi öneririm. Asimetrik balonu teknenizin pruvasına koyacağınız bow adı verilen hareketli boruya veya sabit bow adı verilen uzantıya furling(tambur) sistemi ile bağlamanız, yelkeni açma/kapama işlemini çok kolaylaştıracak, zamanında ve kolayca balon yelkeni açıp kapamanız da, yarış sürenizi kısaltacaktır. Hafif havalar için ince kumaştan üretilmiş asimetrik balon yelken, orta sert ve sert havalar için daha kalın kumaştan üretilmiş asimetrik balon yelken bulundurmanızı, havanın sertliğine göre balon yelkeninizi değiştirmenizi öneririm. Teknenize uygun olan en büyük asimetrik balon yelkeni kullanmanız, size avantaj sağlayacaktır. Genellikle yelken cinsleri, kesimleri, rüzgarın hızına ve rüzgar açısına göre değişiklik göstermektedir. Yelken üreticisi ile görüşerek, teknenize ve ihtiyacınıza en uygun yelkeni almanızı öneririm. Yarış öncesinde asimetrik balon yelkenlerinizi cenova yelkeniniz ile birlikte kullanarak kavançe çalışması yapmanız, yarışlara hazırlık için oldukça önemlidir. Bunun için sert ve hafif havalarda yeterince antreman yapmalısınız. Cenovanız açıkken, kavançe başladığında, asimetrik yelken furling ile hızlı bir şekilde sardıktan sonra, cenova diğer tarafa geçtiğinde, senkronize bir şekilde, asimetrik balon da kontra değiştirerek, tekrar hızlı bir şekilde vakit geçirmeksizin açılmalıdır. Asimetrik balon yelkeni, apaz ve geniş apaz seyirlerde cenova yelkenle birlikte de kullanabilirsiniz.
Fotoğraf kaynak: youtube.com/watch?v=YgchRun3niI ekran görüntüsü
Chartplotterınız yoksa, cep telefonunuza Navionics veya B&G chartplotter haritalarını yükleyerek rotanızı oluşturabilir, konumunuzu harita üstünden izleyebilirsiniz. Özellikle uzun yol yapılan yarışlarda chartplotterınız yoksa cep telefonunuz ve bu tür navigason yazılımlarının size çok büyük faydası olacaktır. Eğer denizin ortasında internetiniz çekmiyorsa, klasik haritalar ve pusulanızla rotanızı çizerek ilerleyebilirsiniz. Önceden rotanızı hazırlarken pusula açınızı belirlemeniz ve pusula açısına doğru ilerlemeniz gerekecektir. Rüzgarın yönüne göre ufak tefek sapmalar olsa da, pusula açısı sizin hedefiniz olmalıdır.
Uzun süren, az sayıda mürettabatın olduğu yarışlarda bazen oto pilot ve safe zone özelliği olan radar ve/veya AIS cihazları kullanılır. Böyle bir imkanınız yoksa, yarış sırasında dümeni bağlamayıp, mutlaka nöbetleşe olarak dümen tutulmalıdır. Yarışlarda gece seyirlerinde güvenlik gerekçesi ile mümkünse 2 kişi aynı anda havuzlukta olmalı ve emniyet kemerleri kullanılmalıdır.
Teknenizde teknenizin yatma açısını gösteren terazi (klinometre) yoksa almanızı öneririm. Oldukça ucuz bir aparattır. Seyir halindeyken teknenizin en optimum yatma açısına göre yelken ayarlarınızı yapmalısınız. Teknenize göre en ideal yatma açısını yarıştan önce belirleyerek, yatma açınızı yarışta buna göre uygulamalısınız. Örneğin teknesine göre değişmekle birlikte, yatma açısı 170-200’ye kadar verimli olarak kabul edilebilmektedir. Bildiğiniz gibi tekne ne kadar yatarsa, rüzgarı o kadar kaçıracaktır, ancak yatmaması için de rüzgarı kaçıracağı varsayımına göre en optimum açı ve trim, yarış öncesinde farklı rüzgar hızları için önceden test edilmelidir. Örneğin sert ve hafif havalarda tekne yatmasın diye yelkeni boşladığınızda, büküm yaptığınızda veya teknenizin yatmasına izin vererek farklı açılar için teknenizin hız ölçümlerini yaparak, tekneniz için en ideal yatma açısını bulabilirsiniz. Teknenizin yapımcı firmasına teknenizin yarış için en ideal yatma açısını danışabilirsiniz. Yarışırken öncelikli hedefiniz en yüksek hızda gitmek, sonra ulaşacağınız noktaya varmak olmalıdır; bunun en optimum noktası, zamanla kazanılacaktır. Örneğin sert bir havada orsa şamandırasına doğru 450 seyir yapacağım diye tekneyi yatırıp, yavaş seyir yapmaktansa veya tekne yatmasın diye yelkenlere büküm yapıp veya ana yelkeni boşlayarak havayı kaçırmaktansa, 500 dar apaz seyir yapıp, rüzgarı kaçırmadan kullanmak, tekneyi hızlandırmak, mesafeyi uzatmak çok daha verimli olacaktır. Rüzgar azaldığında tekrar 450 seyire dönülüp, mümkün olduğunca mesafeyi kısaltmanız tabii ki gerekecektir. Sabit fikirli olmayıp, farklı alternatifleri denemenizi ve en optimum çözümü bulmanızı öneririm; örneğin rüzgara ve şartlara göre yeri geldiğinde camadan atarak veya furling ile veya yelken değiştirerek yelken boyutunu değiştirmeniz de gerekebilir.
Yelken yarışlarında rüzgarın değişimine ve rakiplerin pozisyonlarına göre alınması gereken önlemlerin, manevraların tamamını doğru zamanda ve doğru şekilde yaparsanız, o yarışta sınıfınızda zaten birinci olursunuz. Yapılması gereken tüm işlemleri, manevraları bilseniz de, uygulama sırasında başınıza gelebilecek küçük aksilikler nedeniyle, yapılması gereken tüm işlemleri doğru ve zamanında yapamayabilirsiniz. Aksiliklerin hiç başınıza gelmemesi için ekibinizle bol miktarda antreman yapmanız, yarış sırasında çok hızlı bir şekilde yapılması gereken işlemlerin, zaman kaybetmeden, bir refleks olarak anında yapılmasına yardımcı olacaktır. Yarışı kazandıran, yarış sırasında rakiplerinizin yapmadığı, sizin yaptığınız küçük farklılıklar olacaktır. Örneğin pupa seyir yerine geniş apaz seyir yaparsanız, apaz, geniş apaz seyirde ana yelkeninizi pompalarsanız, yelken trimlerinizi doğru yaparsanız, daha hızlı gidersiniz, rüzgarın yön değiştirmelerine, akıntı durumuna anında cevap verirseniz, en avantajlı kontrada daha çok seyir yaparsanız, yarış süreniz kısalır, doğru zamanda ve doğru yerde start ederseniz, rakiplerinizin önüne geçersiniz, gereksiz seyirler yaparak zaman kaybetmezseniz, rakiplerinizin pis rüzgarlarına kalmazsanız, yarış süreniz azalır, finish hattından daha erken geçersiniz.
Güvenli, zevkli, başarılı yarışlar…
Yazı:MetinB© Copyright
