Yelkenli Tekne Sahiplerine Faydalı Öneriler (2)
Tek başına yelkenli tekne kullanma
Mümkün olduğunca tek başınıza yelkenli tekne kullanmamanızı, denize tek başınıza çıkmanızı önermekle birlikte, zorunluluk nedeniyle veya teknede sizden başka yelken kullanmayı bilen kişi olmaması nedeniyle, tek başınıza yelken kullanmak zorunda kalabileceğinizi düşünerek, buna hazırlı olmalısınız.
Bildiğiniz gibi Vendee Glob yarışında yarışmacılar, tek başlarına yelkenli tekne ile dünya turu yapıyorlar. Siz de tek başınıza dünya turu yapın demiyorum, ama teorik olarak teknenizde yeterli donanım varsa, en büyük yelkenli tekneyi bile tek başınıza kullanabilmek mümkündür. Fotoğraflardaki yarış teknelerinin her birinde bir kişi bulunmaktadır. Dünyanın en zor yarışı olup, zaman zaman yarışmacılar 55-60 knot şiddetinde yelken kullanmak zorunda kalıyorlar.
Fotoğraflar kaynak: Tolga Gökova youtube video kaydından ekran görüntüsü
Marinadan motorla çıktıktan sonra, yelkenleri fora etmek(açmak) istediğinizde, trafiğin olmadığı bir yere gelerek, motorla tekneyi düşük hızda rüzgara doğru çevirip, chartplotter (oto pilot ve navigasyon özelliği olan seyir bilgisayarı) ile sabitledikten sonra, ilk işiniz usturmaçaları sökerek, emniyetli bir yere kaldırmak olmalı. Tekne hareket halindeyken usuturmaçalar ile ilgilenmeniz zor olabilir. Daha sonra, yelkenleri açma işlerine geçmelisiniz.
Marinaya gelmeden önce de tüm yelkenlerinizi indirdikten sonra, son iş olarak usturmaçalarınızı teknenizin vardavelasına(korkuluk tellerine) bağlamalısınız. Yelken açma işlemine ana yelkenden başlamanızı, yelken kapama işlemine, önce flok veya cenova yelkeninden başlamanızı, ana yelkeni en son kapamanızı öneririm. Eğer klasik ana yelken kullanıyorsanız, mandar(direğin en üstündeki makara) halatı ile yelkenin bir kısmını el ile, geri kalanını elektrikli veya manuel vinç ile yukarı çekmelisiniz. Eğer teknenizi rüzgara doğru sabitleyebilecek chartplotterınız yoksa, tekneniz herhangi bir konumdayken, ana yelkeni çekebildiğiniz kadar yukarı çektikten sonra, mandar halatınızı bir yere geçici olarak bağlayıp, dümen ve kısmi olarak açılmış yelken yardımı ile tekneyi rüzgara döndürüp, yelkenin kalan kısmını da mandar halatı yardımı ile de yukarı çekebilirsiniz. Yelkene bağlı, araba adı verilen makaraların direğin içerisindeki kanala, perde asar gibi sokularak, yelkenin yukarı çekilmesi gerekmektedir.
Eğer furling(sargılı) yelken kullanıyorsanız, teknenin başını rüzgara çevirdikten sonra, bumbanın konumunu tekneye paralel hale getirip, bumbayı teknenin omurga hizasında merkezine getirdikten ve iskota halatı ile sabitledikten sonra, elektrikli vinç yardımı ile ana yelkeninizi açmalısınız. Daha sonra, flok veya cenova yelkenini furling ile açabilirsiniz. Yelkenler açıldıktan sonra, motoru kapatıp, yelken seyrine başlayabilirsiniz. Furling sistemlerdeki en büyük arıza nedeni, teknenin rüzgarı tam karşıdan almadan, bumbanın tam teknenin merkezinde ve tekneye paralel hale getirilmeden, ana yelkenin sarılmaya çalışılması sırasında yelkenin potluk yapması ve sıkışmasıdır. Bumbaya yelkenin sarıldığı furling sistemlerinde yelkenin içindeki batten/baton/çıta adı verilen plastik çıtalar kullanıldığı için, yelken performansı, direğe sarılan furling sistemlerine göre daha yüksek olur.
Ana yelkeni açtıktan sonra, cenova veya flok yelkeninizi yine furling sistemi ile manuel vinç veya elektrikli vinç ile tekne sabit hızda rüzgara doğru ilerlerken açmalısınız. Çok sert havalarda riske girmeyip, ilk aşamada ana yelken ve flok yelkeni tam açmayıp, kısmi olarak da açabilirsiniz. Chartplotterdan o andaki gerçek rüzgar hızını kontrol edip, daha önce halatlardaki işaretlerinize göre ilk trimi yapmanızı, ondan sonra yelken seyrine başlamanızı öneriyorum.
Gezi teknenizi tek başınıza sert havalarda kullanırken, cenova yelken yerine, teknenin pruvasına(burnuna) ve ana direğe bağlı olan flok(jib) yelken kullanmanız daha uygun olabilir.
Resim kaynak: http://sailing.test.boun.edu.tr/wp-content/uploads/2Yıldız-Trim-BuseCerenGöztepe-Güz-2019.pdf
Flok yelken, direk önündeki, iskele-sancak doğrultusunda konulmuş rayın içinde hareket eden flok arabasına bağlanmalıdır. Teknenizde jib track traveller adı verilen flok arabası yoksa, mutlaka taktırmanızı öneririm. Tramola(rüzgar üstü yönüne dönüş) veya kavançe(rüzgar altı yönüne dönüş) atarken, flok kendiliğinden rüzgarın hareketi ile ana yelken arabasında olduğu gibi yer değiştirir. Siz arabanın merkeze ne kadar yaklaşması gerektiğini ve yelkenin iskotasının (halat) arabadan ne kadar uzakta olması gerektiğini, dümeni oto pilota aldıktan sonra, tüylere bakarak trim edebilir veya önceden halatların üzerine yaptığınız işaretlemeleri kullanabilirsiniz. Bu size tramolalarda büyük kolaylık sağlar. Flok ve ana yelken, arabalı ray sistemi ile tramola sırasında kendiliğinden iskota ile oynamaya gerek kalmadan, kolayca yer değiştirebildiği için, seyir sırasında dümeni kullanan bir kişi, hiç bir halatla oynamadan, tramolasını kolayca yapabilecektir.
Cenova yelkeni ise, flok yelkeninden çok daha büyüktür. Size yardımcı olacak birisinin olması veya otopilotu kullanarak, cenovayı manevralarda zorlanmadan idare edebilecek şekilde yeterince tecrübelenmeniz halinde, çok daha iyi performans alabileceğiniz için, flok yelken yerine, daha büyük olan cenova yelkenini kullanmanızı öneririm. Cenova yelken, teknenin sancak(sağ) ve iskele(sol) tarafında, uzunlamasına monte edilmiş iki adet ray üzerindeki cenova arabalarına bağlıdır. Cenova arabaları, teknenin boyutlarına ve tasarımına göre, direğin gerisine çekilir. Arabalar yelkenin torunu(bombesini) almak veya torunu arttırmak içindir. Tekne tramola(rüzgar üstü dönüş) veya kavançe(rüzgar altı dönüş) attığında, bir tarafın boşlanıp, diğer tarafın çekilmesi gerekir. Bu işi yaparken, aynı zamanda dümeni kontrol etmek zor olacağı için oto pilot kullanılmalıdır. Eğer teknede 2 kişi varsa, cenova daha kolay kullanılabilinir. Yine de çok sert olmayan havalarda bir kişi tek başına yeterince pratik kazanmışsa cenova yelkeni kavançe ve tramolalarda dümeni otopilota alarak, halatları idare ederek, kullanabilir.
Cenovayı tek başına tramola veya kavançede idare edebilmek için, oto pilottan faydalanmalısınız. İlk aşamada orsa seyir yapıyorsanız, tramola yaparak, rüzgar üstüne doğru ilerlemelisiniz. Tramola yapacağınız zaman, tekneyi oto pilota alıp, cenovanın rüzgar altındaki boş iskota halatının vinçle boşluğunu alın. Daha sonra rüzgar üstündeki iskotayı boşlayıp, rüzgar altı iskotayı cenova yelkeni direğe gelinceye kadar çekin. Otopilotta sancak tarafına dönmek için +1 ve +10’a aynı anda bastığınızda tekneniz, sancak tarafına doğru tramola atar. İskeleye dönecekseniz, -1 ile -10’a aynı anda basmanız halinde tekneniz, iskele tarafına döner. Döneceğiniz yöne göre otopilottaki 2 tuşa birden basın. Tekne dönmeye başladığında, cenova da diğer tarafa geçtikten sonra cenova iskotasını rüzgar hızına göre önceden işaretlediğiniz yere kadar çekin. Eğer apaz veya pupa seyir yapıyorsanız ve kavançe atarak rüzgar altına doğru dönmek istiyorsanız, tramolada olduğu gibi, tekneyi gidilen seyirde sabit gitmesi için otopilota almalısınız.
Rüzgar altı cenova iskotasının boşluğunu aldıktan sonra, rüzgar üstü iskotasını çekerek, cenovayı direğe kadar çekmelisiniz. Daha sonra, dönülecek yöne doğru otopilotun -1 ve -10 tuşuna veya +1 ve +10 basarak, teknenin rüzgar altına dönmesi sağlanırken, bumbanın yanına gidilerek, direk üstündeki rüzgar gülüne balarak, 1800 geçilince, bumbanın el yardımı ile rüzgar altına geçmesi sağlanmalıdır. Daha sonra cenova trimi yapılmak için iskota doğru yere kadar çekilerek trim yapılmalıdır. Daha sonra oto pilottan çıkılarak, istenilen açıya doğru tekne yöneltilmelidir.
Cenova yelkenler flok yelkenlere göre daha büyük olduğu için teknenin hızını arttırır. Yarışlarda hava çok sert değilse, flok yelken yerine, cenova yelken kullanılmalıdır. Havanın çok sert olmadığı durumlarda, yardımcı bir kişi teknede varsa, cenova yelken yerine, code 0 adı verilen, daha ince ve büyük yelken de kullanılabilir.
Havanın sertleşmesi nedeniyle ana yelkeninizi küçültmek istediğinizde, furling(sargılı) ana yelkeniniz varsa, teknenizin yönünü rüzgar üstüne döndürüp, yelkenlere binen yükü azalttıktan sonra, teknenizi sabitlemek için motoru çalıştırıp, oto pilota geçip, bumbayı teknenizin orta noktasına getirip, bumbayı işaretlediğiniz halat yardımıyla teknenize paralel konuma getirdikten sonra, vinç yardımı ile ana yelkeninizi küçültebilirsiniz. Bu işlemi, bumbası olmadığı için flok yelkende daha kolay yapacaksınız. Flok yelkeninizi de aynı zamanda tekneniz oto pilotta rüzgara doğru stabil haldeyken küçültmelisiniz. Furling flok yelkeninizi seyir halindeyken açmanız için bu işlemi yapmanıza gerek olmayacaktır. Rüzgar zaten yelkenin açılmasına yardımcı olacaktır. Eğer furling ana yelkende, seyir halindeyken, bumbanız teknenin merkezine gelmeden ve rüzgar tam teknenin baş hizasından gelmeden yelkeni kapatmaya çalışırsanız, yelken iyi sarılamayacağı için sorun yaşayabilirsiniz. Hafif rüzgarlı havalarda furling ana yelken açma kapama çalışmaları yaparak, şiddetli rüzgarlı havalar için tecrübe kazanmanızı öneririm.
Sert havalarda neler yapmanız gerektiği ile ilgi pratik yaparak, gerektiğinde havanın birden sertleşmesi durumu için hazırlıklı ve önceden pratik yapmış olmalısınız. Furling(sargılı) olmayan yelkenlerde yelkenin 2/3’üne kadar veya 1/3’üne kadar açılması için camadan atma adı verilen yöntem uygulanır. Klasik yelkenlerde, belli yüksekliklerde, genellikle 2 seviyede yelkenin direk tarafındaki orsa yakasında, halka ve üçgenin dış tarafındaki güngörmez yakasında, delikler bulunur. Önce mandar halatı gevşetilerek, bumbadaki kanca yelkenin orsa yakasına geçirilir, güngörmez yakasındaki delikten ve bumbanın içinden geçirilmiş olan halat gerginleştirilir ve sabitlenir. Sarmalı yelken sistemlerinde bu işlem, istenilen yelken konumu için çok daha kolaylıkla yapılır. Sert havalarda deneyimli birisi ile özellikle sert havalarda denize çıkarak, pratik yapmalısınız. Örneğin çok sert rüzgarlı havalarda, gideceğiniz yön ve rüzgarın size geliş açısına göre, pupa, geniş apaz veya apaz seyir yapacaksanız, sadece flok veya cenova açabilirsiniz. Eğer orsa(rüzgara 450) veya dar apaz(rüzgara 450-900) seyir yapacaksanız, camadan atarak veya furling ile yelkenleri küçülterek orsa veya dar apaz seyir yapabilirsiniz.
Rüzgarın biraz azalması ile rüzgarın şiddetine göre camadan kaldırarak, normal tam armalı seyire dönebilirsiniz. Çok sert havalarda sadece ana yelkeni açıp, flok yelkenini kapalı tutmayı da düşünebilirsiniz, ancak bu durum, dalgalı denizde, teknenin stabilitesi için uygun değildir. Flokun olmaması, dalgalı denizde teknenizin sancak iskele yönünde hareket etmesine neden olur. Rüzgar biraz daha azaldığında ise, ana yelken ve flok yelkeni tam olarak açabilirsiniz. Bu tamamen teknenizin stabilitesine ve sizin tecrübenizle ilgili bir durumdur. Rüzgar 5 knot ile 15-18 knot arasındaysa hafif rüzgarlar için üretilmiş code zero yelkeninizi dar apaz, apaz ve geniş apaz seyirleriniz için kullanabilirsiniz. Pupa seyirde yelkenleri basabilecek, trim edebilecek bir veya bir kaç tecrübeli kişinin size yardımcı olması halinde, balon yelken kullanmanızı öneriyorum. Tecrübe kazandıktan sonra, chartplotter yardımı ile siz de balon yelkeni tek başınıza basabilecek hale gelebilirsiniz.
Devam edecek …
Metin B
Yazı:MetinB© Copyright
